Żywienie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na stan zdrowia i samopoczucie, dlatego niezwykle ważne jest aby mądrze je komponować i prowadzić. Dotyczy to oczywiście nie tylko koni, ale wszystkich istot żywych, co chyba jeszcze dobitniej dowodzi jakie ma znaczenie.
Nie ma niestety uniwersalnej diety cud, każdy koń jest inny, a nawet w przypadku jednego konia jego potrzeby często diametralnie zmieniają się wraz z wiekiem, stopniem wytrenowania i stanem zdrowia.
Podstawowe znaczenie anatomii końskiego przewodu pokarmowego
Pewnie nie będzie to dla nikogo nowością, a temat, i w ogóle, i w szczególe, będę poruszać jeszcze wielokrotnie, ale kilka słów o anatomii i fizjologii trzeba w tym miejscu powiedzieć.
Ewolucyjnie konie przystosowały się do stałego pobierania niewielkich ilości pokarmu podczas pasienia się przez 14 do 20 godzin w ciągu doby (pozostając w ciągłym ruchu!). W efekcie, jakże problematyczny, koński przewód pokarmowy wypełniający praktycznie całą jamę brzuszną, osiągnął zaskakujące wręcz proporcje.
Mały żołądek, o pojemności zaledwie 8-15l, na dodatek jedynie w połowie pokryty typową dla żołądków śluzówką, drugą połowę pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski, który w kontakcie z kwasem solnym (stanowiącym główny składnik soku żołądkowego) łatwo może ulegać owrzodzeniu. Jakby tego było mało, przełyk wchodzi do końskiego żołądka pod kątem, a wpust otaczają liczne fałdy, co sprawia, że w przypadku przepełnienia żołądka treścią lub gazem (do którego może dojść np. w konsekwencji skrętu jelit) prędzej dojdzie do pęknięcia ściany żołądka niż najzwyklejszych w świecie wymiotów… W żołądku zachodzą początkowe etapy trawienia białek i tłuszczu.
Dalej jelita cienkie, o długości około 15-20m i przeciętnej średnicy 7cm. W jelitach cienkich trawiona jest skrobia i cukry proste, a także kontynuowane jest trawienie tłuszczu i białek. Tutaj wchłaniane są także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A,D,E i K) oraz niektóre minerały, np. wapń i fosfor. Jelita cienkie przechodzą dość gwałtownie w olbrzymi worek w postaci jelita ślepego.
Jelito ślepe osiąga długość około 1,25m i objętość średnio 33l (nawet do 68l)! Dzięki specyficznemu środowisku w jelicie ślepym, oraz przy udziale zamieszkujących je symbiotycznych mikroorganizmów, możliwe jest trawienie włókna (taka obróbka włókna może trwać nawet do 7 godzin). Te same mikroorganizmy posiadają także zdolność syntezy witamin K i B oraz dostarczają żywicielowi dodatkowych białek i kwasów tłuszczowych. Obydwa końce jelita ślepego są, jak sama nazwa wskazuje,”ślepe”, a nieprzyzwoicie mały wlot i wylot znajdują się w jego górnej części. Wylot przez który treść z jelita ślepego musi zostać wtłoczona do dalszych części jelit grubych ma szerokość raptem 5cm (mogą się w nim zmieścić 1-2 palce)! Niewiarygodne? Ale jak widać możliwe…
Dalej treść pokarmowa trafia do okrężnicy grubej, mającej długość 3-3,7m i pojemność od 60 do nawet 90l. Tutaj kontynuowany jest proces trawienia włókna i dochodzi do wchłaniania witamin z grupy B wyprodukowanych przez mikroorganizmy w jelicie ślepym. Treść może pozostawać w okrężnicy nawet przez 48godz.
Następna w kolejności jest okrężnica cienka (zwana także okrężnicą małą). Ma około 3,5m długości i 7,5-10cm szerokości. Odpowiada ona za resorpcję wody oraz formowanie kału.
Przyjazny filmik od Dengie:
To tylko ułamek faktów dotyczących końskiego przewodu pokarmowego, ale wystarczy by z całą pewnością móc stwierdzić, że ułożenie zdrowej diety dla konia nie jest proste i powinno opierać się o szereg szczegółowych informacji. Kluczowe są oczywiście wiadomości na temat historii konia, stanu zdrowia oraz sposobu jego użytkowania i utrzymania, jednak niekiedy informacje te nie są wystarczające i okazuje się, że wskazane są również badania dodatkowe takie jak np. badanie krwi/kału/włosa, testy śródskórne, gastroskopia, bronchoskopia, USG, RTG itp. Na koniec elementem tej układanki stanowiącym wisienkę na torcie będzie wnikliwa obserwacja samopoczucia i kondycji konia na nowej diecie, a także gotowość do wprowadzania modyfikacji, jeżeli są one konieczne.
Zawsze musimy też pamiętać, że wymiernych efektów diety nie możemy oczekiwać od razu. Czasem możemy zaobserwować poprawę samopoczucia konia już w pierwszych dniach, jednak namacalnych zmian, takich jak np poprawa stanu sierści i kopyt, rozbudowa masy mięśniowej, czy przybranie na wadze, realnie możemy się spodziewać dopiero po co najmniej 6 tygodniach! Górną granicę będzie natomiast stanowić upływ około 12 tyg, jeżeli w tym czasie nie zaobserwujemy pożądanych efektów to będzie to oznaczać, że dietę należy zmodyfikować.
Jakie czynniki mogą mieć wpływ na efekty diety?
Dawkowanie – niewielu właścicieli dawkuje pasze zgodnie z zaleceniami producenta. Część stosuje musli, czy granulaty w małych ilościach jako symboliczny dodatek do owsa stanowiącego podstawę posiłku. W takim wypadku trzeba liczyć się z tym, że pasza może nie przynosić oczekiwanych efektów. Każda pasza ma ustalone dzienne dawkowanie związane z jej składem ilościowym i dziennym zapotrzebowaniem koni na zawarte w niej składniki. Dlatego tylko pełna dawka zapewnia pokrycie dziennego zapotrzebowania konia na zawarte w paszy witaminy, minerały i substancje odżywcze. Na ewentualną modyfikację dawkowania możemy pozwolić sobie wtedy gdy w menu naszego konia występuje więcej niż jedna pasza lub gdy samopoczucie i kondycja konia dostarcza przesłanek do tego by zwiększyć lub zmniejszyć porcje. Dobrym rozwiązaniem dla osób, które chcą by pasza stanowiła dodatek uzupełniający, będą pasze typu balancer, czyli koncentraty stworzone z myślą o bilansowaniu diety opartej o owies. Istotne jest również to, by dzienną dawkę dzielić na minimum 3 (optymalnie 4-5) zbliżonych objętościowo posiłków, przy czym jedna porcja nie powinna przekraczać 2,27kg, ponieważ taką ilość naukowcy uznali za górną wartość mieszczącą się w granicach możliwości efektywnego strawienia paszy treściwej przez konia.- Częste zmiany w diecie – jak już wspomniałam, na wymierne efekty diety trzeba niestety dość długo czekać, dlatego zmiana paszy co kilka tygodni uniemożliwi nam ustalenie jaka pasza najlepiej służy naszemu koniowi. Ponadto nie zapominajmy, że konie to bardzo delikatne zwierzęta, a na dodatek „rutyniarze“. Nie lubią gwałtownych zmian i każda taka zmiana ma wpływ na wrażliwą mikroflorę ich przewodu pokarmowego, a niekiedy także stan ich psychiki. Dlatego wszystkie zmiany w diecie powinny być zawsze wprowadzane ostrożnie i stopniowo przez co najmniej 7-10 dni.
- Stan zdrowia – Stan zdrowia jest kluczowym elementem, jeżeli chcemy dobrać odpowiednią dietę i suplementację dla naszego konia. Właściwe żywienie, zwane też dietoterapią jest nieodłącznym, choć często niedocenianym, elementem leczenia. Wrzody, alergie, zwyrodnienia stawów, insulinooporność, tendencje do kolek, ochwat, tying-up syndrom, czy słaba jakość rogu kopytowego to tylko kilka przykładów sytuacji, w których niezbędna jest dietoterapia i suplementacja. Czasem może ona przynieść spektakularne efekty, jednak nie zawsze możemy oczekiwać cudów. Odpowiednia suplementacja konia z zaawansowanym szpatem, czy syndromem kissing spines niestety go nie uleczy, ale może znacznie poprawić jego komfort życia.
Niestety wiedza o wielu dziedzinach końskiego żywienia, a także etologii wielu końskich schorzeń nie jest wciąż wiedzą kompletną. Nieustannie trwają badania, które umożliwiają nam lepsze poznanie końskich potrzeb, jednak do przebycia jest jeszcze długa droga. Ważne jest jednak przede wszystkim to, by mieć otwarty umysł i gotowość do przewartościowania naszych poglądów, czy przeorganizowania sposobu postępowania, jeżeli zajdzie taka potrzeba. Sama nieustannie szukam lepszych rozwiązań dla mojego konia i choć przypadek nie jest łatwy i zdarza mi się popełniać błędy, widzę, że każdy włożony w to wysiłek jest wart swojej ceny.
Źródła: Splanchnologia zwierząt domowych M. Chomiak, S. Flieger, M. Lewandowski 2001, The horse’s digestive system – PhD Tania Cubitt 2010, Different Horse Feeds for Different Needs – Kentucky Equine Research Staff 1999, Materiały z wykładu „Wykarmić zwycięzcę”, Polly Bonnor 2018
Zdjęcia: Kasia Bobula oraz własne.
hayloft.blog 